بیماری کلیه : هر آنچه که لازم است بدانید
بیماری کلیه
شما دو کلیه دارید. آن‌ها شکلی شبیه لوبیا داشته و هر کدام به اندازه‌ی مچ دستتان هستند. آن‌ها در دو طرف ستون فقرات و تقریباً در میانه‌ی کمرتان قرار دارند. اکثر افراد فکر می‌کنند تنها مسئولیت کلیه‌ها، تولید ادرار است.
در حقیقت، کلیه‌ها ادرار را جمع کرده و آن را از طریق مجرای ادراری تخلیه می‌کنند. آب اضافی و سموم حاصل از فرایندهای سوخت‌وساز، در کنار ادرار از بدن دفع می‌شوند، به گونه‌ای که انگار از یک صافی عبور کرده باشند. همچنین تعادل پایگاه اسیدی بدن توسط کلیه‌ها تنظیم می‌شود تا اسیدیته‌ی اضافی در خون ایجاد نشود.
همچنین کلیه‌ها دارای کارکرد ویژه‌ای در راستای تنظیم فشار خون هستند و در این راستا از تولید هورمون بهره می‌گیرند. هورمون‌های حاصل از کلیه‌ها نظیر اریتروپویتین، تولید سلول‌های خونی در مغز استخوان را کنترل می‌کنند. همچنین کلیه‌ها بر میزان کلسیم خون و تولید ویتامین دی تاثیر می‌گذارند. این ویتامین مسئول مواد معدنی بدن بوده و ثبات لازمه را در استخوان‌ها فراهم می‌کند.
آیا می‌دانید؟
- کلیه‌ها آب اضافی و ضایعات بدن را به صورت ۲۴ ساعته تخلیه می‌کنند.
- کلیه‌های سالم می‌توانند خون را حدود ۳۰۰ بار در روز پاک‌سازی کنند.
- این امر بدین‌معناست که روزانه به صورت متوسط ۱۵۰۰ لیتر خون از درون کلیه‌ها عبور می‌کند.
چه چیزی موجب بیماری‌های مزمن کلیوی می‌شود؟
بیماری مزمن کلیوی (CKD) یک فرایند طولانی و معمولاً کند است که در آن کلیه‌ها به مرور کارکرد خودشان را از دست می‌دهند. در ابتدا، شاید متوجه نشوید که از بیماری مزمن کلیوی رنج می‌برید. نشانه‌های اولیه ضعیف بوده و امکان دارد توجهتان را به خودشان جلب نکنند.
تشخیص نقصان عملکرد کلیه معمولاً از طریق آزمایش‌های خونی انجام می‌شود که در آن‌ها BUN، کراتینین و میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) اندازه گرفته می‌شوند. آزمایش خون برآورد می‌کند که در هر دقیقه چه میزان خون از گلومرول عبور می‌کند. گلومرول به عنوان فیلترهای ریزی در کلیه مطرح است که ضایعات را از خون جدا می‌کنند.
در مورد GFR بیشتر بدانید : GFR چیست و چگونه می توان آن افزایش داد ؟
بیماری مزمن کلیوی در ۵ مرحله دستهبندی می‌شود. شاید سال‌ها طول بکشد که بیماری از حالت عملکرد کلیوی کمتر از معمول (CKD مرحله‌ی ۱) تا نقصان مزمن کلیوی (CKD مرحله‌ی ۵) پیش برود. شکل مزمن این بیماری نوعی آسیب دائمی به کلیه محسوب می‌شود که عواملی همچون دیابت، فشار خون بالا، انواع عفونت‌های بافت کلیه (گلومرولونفریت) و استفاده‌ی بیش از حد از تعدادی از داروها می‌توانند عملکرد طولانی‌مدت کلیه را کاهش دهند.
از آن‌جایی که آرام‌کردن فرایند پیشرفت بیماری در مراحل اولیه ممکن است، لازم است که تشخیص زودهنگام برای بیماری انجام گیرد و بیمار تحت نظر پزشک باشد تا درمان مناسب را دریافت کند.
نشانه‌ها و علائم
نشانه‌ها و علائم هشدار بیماری کلیوی مزمن همواره مشخص نیستند. امکان دارد تعداد زیادی از افراد بیماری کلیوی مزمن داشته و خودشان خبر نداشته باشند.
نشانه‌های هشدار ممکن چه هستند؟
- تولید ادرار کمتر
- تورم: در دست‌ها، صورت و پاها
- تنگی نفس
- مشکل خواب
- کاهش اشتها، حالت تهوع، استفراغ
- فشار خون بالا
- احساس سرما و خستگی
هرقدر زودتر نشانه‌ها را تشخیص دهید، مداخله‌ی دکتر مفیدتر بوده و درمان راحت‌تر پیدا می‌شود. کمک درست در زمان درست می‌تواند بر پیشرفت بیماری کلیوی تاثیر بگذارد.
تغییر سبک زندگی چه کمکی می‌کند؟
علاوه بر روش‌های درمانی متنوع، تغییر سبک زندگی می‌تواند پیشرفت بیماری کلیوی مزمن را کندتر کند.
تغییر سبک زندگی چه کمکی می‌کند؟
علاوه بر روش‌های درمانی متنوع، تغییر سبک زندگی می‌تواند پیشرفت بیماری کلیوی مزمن را کندتر کند.
- کنترل فشار خون بالا، قند خون
- مصرف رژیم غذایی سالم (یا رژیم کم‌پروتئین، یا رژیم کم‌‌نمک)
- کاهش وزن
- شروع تمرینات هوازی ۳*۳۰ دقیقه
- ترک دخانیات
- اجتناب از مصرف مسکن‌های خاص
اما همواره قبل از انجام هر توصیه و ایجاد هر تغییر بزرگ، با پزشکتان مشورت کنید.
گزینه‌های درمان
وقتی که کلیه دچار مشکل شود، سه نوع روش درمانی وجود دارند:
- پیوند
- همودیالیز
- دیالیز صفاقی
هریک از این سه روش درمانی به صورت موفق در سرتاسر دنیا استفاده شده‌اند.
پیوند
پیوند کلیه شامل جداکردن کلیه‌ی سالم از فرد اهداکننده (زنده یا مرحوم) و اهدای آن به فردی که بیماری کلیوی مزمن دارد می‌شود. دریافت کلیه‌ی جدید به معنای درمان بیماری کلیه نیست. اما نوعی تسکین و التیام است. بسیاری از بیمارانی که دارای بیماری کلیوی مزمن هستند، گزینه‌های مناسبی برای پیوند محسوب می‌شوند، اما این امکان برای همه‌ی آن‌ها وجود ندارد.
اگر می‌خواهید از روش پیوند استفاده کنید، ابتدا باید موقعیت شخصی خودتان را با دکتر کلیه در میان بگذارید. دکتر کلیه سلامت شما و شرایط کلیه‌ی شما را بررسی کرده و سپس توصیه می‌کند. اگر دکتر کلیه شما را گزینه‌ی خوبی برای پیوند دانست، باید آزمایشات و بررسیهای لازمه روی شما انجام گیرد. سپس دکترتان می‌تواند شما را در فهرست انتظار قرار دهد تا پس از مرگ مغزی افراد یا یافتن افراد سالم و اهداکننده‌ی منطبق، کلیه‌ی سالمشان را طبق نوبت دریافت کنید.
تصمیم‌گیری درست
پیوند یک موضوع کاملاً شخصی است و باید زمان و تفکر لازم را روی آن صرف کنید. باید پیش از هر چیز با دکتر کلیه مشورت کنید. اگر هر دو بر روی گزینه‌ی پیوند به توافق رسیدید و اهداکننده‌ی زنده‌ای پیرامون خود ندارید، همواره می‌توانید نامتان را وارد فهرست کرده و در صورت انصراف، نام خود را از آن بیرون بیاورید. صحبت با دیگران در مورد مزایا و معایب پیوند نیز می‌تواند در تصمیم‌گیری به شما کمک کند.
همودیالیز (HD)
همودیالیز یک روش درمان است که در آن خون بیرون از بدن و به وسیله‌ی دستگاه دیالیز تصفیه می‌شود. در حین همودیالیز، خون از طریق رگ‌ها استخراج شده و از یک صافی ترکیبی به نام دیالیزر عبور می‌کند. در این دیالیزر، خون پیش از بازگشت به بدن پاک می‌شود و به همین دلیل دستگاه دیالیزر را «کلیه‌ی مصنوعی» نیز می‌نامند. همودیالیز معمولاً به مدت حداقل ۴ ساعت و سه بار در هفته انجام می‌شود.
البته می‌توانید به جای دیالیز در محیط کلینیک، آن را در محیطی آشنا همانند خانه انجام دهید. انواع مختلفی از دیالیز خانگی وجود دارند که بیماران می‌توانند از آن‌ها به عنوان روتین هرروزه استفاده کنند. درهرحال هرنوع روش درمان دارای چالش‌های مربوط به خودش است.
چه زمانی برای همودیالیز بهتر است
با دستگاه‌های دیالیز مدرن، سه جلسه در هفته که هر بار حداقل ۴ ساعت طول می‌کشد، مناسب خواهد بود. در طول این مدت بیماران به دستگاه دیالیز متصل می‌شوند. بسیار جالب است که دستگاه دیالیز تنها با ۱۲ ساعت کار در طول هفته می‌تواند عملکرد کلیه که ۷ روز هفته و ۲۴ ساعته کار می‌کند را شبیه‌سازی کند. با برداشتن گام‌های درست و با کمک یکدیگر می‌توانیم زندگی سالمی را برای شما به وجود بیاوریم.
دیالیز صفاقی (PD)
همان‌گونه که از نام روش مشخص است، در دیالیز صفاقی خون از طریق صفاق (غشای دیواره‌ی حفره‌ی شکم) فیلتر می‌شود. حفره‌ی صفاق سیال دیالیز را داخل خودش ذخیره کرده و تصفیه از طریق آن صورت می‌گیرد. در زمان توقف، سموم و سیال اضافی از غشای صفاق عبور می‌کنند.
یک لوله‌ی دائمی یا کاتتر داخل حفره‌ی صفاق گذاشته می‌شود. از طریق آن سیال دیالیز وارد حفره شده و می‌رود تا ناخالصی‌های خون را جذب کند. بعدتر سیال داخل کیسه تخلیه شده و با سیال تازه جایگزین می‌گردد. این فرایند پرکردن و تخلیه می‌تواند به صورت دستی در طول روز انجام گیرد یا این‌که شب‌هنگام به صورت خودکار توسط دستگاه انجام شود. در هر دو صورت، شما باید مهارت و اطمینان کافی در زمینه‌ی کنترل فرایند را داشته باشید.
دیالیز صفاقی برای چه کسی مناسب است؟
زمان‌هایی وجود دارد که دیالیز صفاقی به عنوان گزینه‌ی بهتر مطرح می‌شود. اما در بسیاری از موارد، این گزینه بسته به شرایط پزشکی انتخاب می‌شود. مثلاً اگر شما نوعی بیماری قلبی و عروقی داشته باشید. از آن‌جایی که دسترسی به عروق کودکان خردسال محدود می‌باشد، دیالیز صفاقی گزینه‌ی خوبی برای آن‌هاست. انتخاب دیالیز در خانه نیز می‌تواند باعث شود که کودکان به تحصیل خود ادامه بدهند.
پرسش‌های رایج در زمینه‌ی دیالیز
آیا کلیه‌ی من در صورت دیالیز درمان خواهد شد؟
دیالیز رویه‌ای است که از طریق آن دو عملکرد اساسی کلیه جایگزین می‌گردد: تخلیه‌ی آب اضافی و ضایعات بدن که در خون تشکیل می‌شوند. پس دیالیز یک درمان کامل نیست.
آیا باید کارکردن را متوقف کنم؟
شما در حین دیالیز نیز می‌توانید کار کرده و به مدرسه بروید. اگر در مرکز دیالیز درمان می‌شوید، باید برنامه‌ی دیالیزتان را به گونه‌ای تنظیم کنید که با برنامه‌ی کاری و مدرسه هماهنگ باشد. یک گزینه‌ی دیگر همودیالیز خانگی یا دیالیز صفاقی است که انعطاف بیشتری برای زمان‌بندی شما دارد.
آیا دیالیز درد دارد؟
در حین دیالیز سوزن‌هایی که بدنتان فرو می‌رود را احساس می‌کنید. داروهای بی‌حسی پوست هستند که می‌توانند به شما کمک کنند. باقی مراحل دیالیز نباید دردی داشته باشد. اگر درد دارید به مسئول مربوطه بگویید تا مشکل را حل کند.
به عنوان یک بیمار دیالیزی چه خورده و چه بنوشم؟
باید رژیم ویژه‌ای را پی بگیرید. رژیم‌های مختلفی برای بیماران HD و PD وجود دارند. از توصیه‌های دکتر کلیه استفاده کنید.
آیا می‌توانم ورزش کنم؟
بیماران باید حضور فعالی در ورزش‌ها و بازی‌ها داشته باشند، زیرا ورزش موجب سلامتی و روحیه‌ی خوب می‌شود. در هر مورد، ابتدا با دکتر مشورت کرده و سپس فعالیت ورزشی را پی بگیرید.
🔵 ترجمه و باز نویسی شده توسط گروه خدمات درمانی سلام
🔴 برگرفته از مقاله ی چاپ شده در پایگاه اینترنتی FreseniusMedicalCare – برای دیدن نسخه انگلیسی اینجا را کلیک نمایید.
+ارسال دیدگاه