کراتینین ( Creatinine ) ماده زائدی است که در خون و ادرار هر فرد یافت می‌شود. آزمایش‌های کراتینین می‌توانند به شما در مورد نحوه‌ی عملکرد کلیه‌تان اطلاع دهند. در شرایط معمول، کلیه‌های شما باید بتوانند این ماده را از بدنتان پالایش کنند. درهرحال مشکلات و بیماری‌های معینی می‌توانند این عملکرد بدن را مختل کرده و اجازه‌ی شکل‌گیری مقادیر مضر کراتینین در بدن را بدهند. چندین راه برای کاهش میزان کراتینین وجود دارد که شامل تعویض رژیم غذایی، اصلاح در سبک زندگی، مصرف دارو و شرکت در روش‌های درمانی می‌شود.

 

 

چگونه کراتینین بالا را کاهش دهیم

۱- شناخت کراتینین

بدانید که کراتینین چیست. کراتینین یک محصول زائد است که با تجزیه‌ی کراتین (ماده‌ای در سوخت‌وساز بدن که در راستای تبدیل غذا به انرژی یاری می‌رساند) در بدن تولید می‌شود.

معمولاً کلیه‌ های شما می‌توانند کراتینین را از خون پالایش کنند. در ادامه این محصول زائد از طریق ادرار دفع می‌گردد.

میزان بالای کراتینین می‌تواند حاکی از مشکلات کلیوی در شما باشد.

میزان بالای کراتین می‌تواند به‌واسطه‌ی مصرف مداوم و بالای پروتئین یا انجام فعالیت‌های شدید ورزشی نیز به وجود بیاید.

مکمل‌های کراتین می‌توانند موجب افزایش کراتینین در خون و ادرار شما شوند.

نحوه‌ی عملکرد آزمایش را درک کنید. آزمایش کراتینین به اندازه‌گیری میزان کراتینین در خون شما می‌پردازد.

البته دکتر شما می‌تواند آزمایش کراتینین موجود در ادرار را نیز انجام دهد. باید مقدار کراتینین در خون پایین و در ادرار بالا باشد.

این آزمایش‌ها تنها یک «تصویر لحظه‌ای» از سلامت کلیه فراهم می‌کنند. آن‌ها صرفاً میزان کراتینین خون و ادرار را در یک نمونه محاسبه می‌کنند که آن‌هم نهایتاً به ۲۴ ساعت گذشته مربوط می‌شود.

نتایج خود را تفسیر کنید. محدوده‌ی طبیعی برای میزان کراتینین بر اساس جنسیت و مقطع سنی تغییر می‌کند. همچنین امکان دارد سن دقیق و سایز بدن شما نیز این محدوده را دست‌کاری کند، اما به‌هرحال محدوده‌هایی کلی برای آن وجود دارند.

مقدار نرمال برای کراتینین خون عبارت است از:

آقایان: ۰٫۶ تا ۱٫۲ میلی‌گرم در هر دسی‌لیتر؛ ۵۳ الی ۱۰۶ میکرومول در هر لیتر

خانم‌ها: ۰٫۵ تا ۱٫۱ میلی‌گرم در هر دسی‌لیتر؛ ۴۴ الی ۹۷ میکرومول در هر لیتر

نوجوان‌ها: ۰٫۵ تا ۱٫۰ میلی‌گرم در هر دسی‌لیتر

کودکان: ۰٫۳ تا ۰٫۷ میلی‌گرم در هر دسی‌لیتر

مقدار نرمال برای کراتینین ادرار عبارت است از:

آقایان: ۱۰۷ تا ۱۳۹ میلی‌لیتر بر دقیقه؛ ۱٫۸ تا ۲٫۳ میلی‌لیتر بر ثانیه

خانم‌ها: ۸۷ تا ۱۰۷ میلی‌لیتر بر دقیقه؛ ۱٫۵ تا ۱٫۸ میلی‌لیتر بر ثانیه

هرکسی که سن بالای ۴۰ دارد: به ازای هر ۱۰ سال بیشتر، مقدار آن باید ۶٫۵ میلی‌لیتر بر دقیقه نسبت به موارد فوق کاهش یابد

دلیل افزایش میزان کراتینین را درک کنید. دلایل مختلفی برای افزایش کراتینین وجود دارند؛ برخی از این شرایط نسبت به سایرین شدیدتر هستند، اما در تمامی آن‌ها باید گام‌هایی را بردارید تا میزان کراتینین شما به حالت معمول برگردد.

نقصان یا اختلال کلیوی: اگر کلیه‌های شما آسیب ببینند، نمی‌توانند از طریق پالایش گلومرولی، کراتینی را از بدنتان بیرون بفرستند. پالایش گلومرولی همان جریان خروجی سیال پالوده از کلیه‌های شما می‌باشد.

تخریب عضله: اگر مشکلی دارید که منجر به تجزیه‌ی عضلاتتان شده، بافت عضله‌ی آسیب‌دیده می‌تواند وارد جریان خونتان شده و کلیه‌هایتان را دچار اختلال کند.

مصرف بالای گوشت: مصرف رژیم غذایی آکنده از گوشت پخته می‌تواند میزان کراتینین بدنتان را افزایش دهد.

تیروئید پرکار: نقصان در غده‌ی تیروئید می‌تواند بر عملکرد کلیه تاثیر بگذارد. تیروئید پرکار می‌تواند قابلیت کلیه در راستای پالایش درست ضایعات از بدن را کاهش دهد.

همچنین بخوانید » GFR چیست و چگونه می توان آن را افزایش داد ؟

۲- استفاده از درمان‌های گیاهی تاییدنشده

چای گیاهی یا چای سبز بنوشید. این باور وجود دارد که انواع مشخصی از چای گیاهی می‌توانند میزان کراتینین خون را کاهش دهند. مطالعاتی که از این فواید پشتیبانی کنند محدود هستند، اما از طرفی این تئوری رد هم نشده است.

هر روز حدود دو لیوان ۲۵۰ میلی‌لیتری چای گیاهی بنوشید.

چای‌های گیاهی ازجمله چای بابونه، برگ گزنه و ریشه‌ی قاصدک ارزش امتحان کردن را دارند.

نکته اینجاست که این چای‌ها موجب تحریک کلیه شده و افزایش ادرار به وجود می‌آورند. بدین ترتیب، کراتینین بیشتری از بدن دفع می‌شود.

مصرف مکمل برگ گزنه را در نظر داشته باشید. برگ گزنه می‌تواند به افزایش ترشحات کلیوی کمک کند که همین امر می‌تواند در دفع کراتینین اضافی مفید باشد. گزنه حاوی هیستامین و فلاوانوئید می‌باشد که موجب افزایش جریان خون در کلیه‌ها و در نتیجه افزایش پالایش ادرار می‌شوند.

برگ گزنه می‌تواند در قالب مکمل مصرف شده یا اینکه دم گذاشته شود.

با دکتر خود درباره‌ی مریم‌گلی صحبت کنید. مریم‌گلی گیاهی است که می‌تواند نرخ پالایش گلومرولی را افزایش دهد که همین امر حذف کراتینین را تسهیل خواهد کرد. مریم‌گلی حاوی لیتوسپرمات بی می‌باشد که موجب ارتقای عملکرد کلیه خواهد شد.

جلسه‌ای با دکتر خود بگذارید و در مورد استفاده‌ی احتمالی از مریم‌گلی صحبت کنید. بدون مشورت با دکتر اقدام به مصرف مریم‌گلی نکنید.

۳- ایجاد تغییر در سبک زندگی

مصرف مایعات خود را کنترل کنید. به‌عنوان یک قانون کلی، باید روزانه ۶-۸ لیوان آب بنوشید. کم شدن آب بدن می‌تواند باعث افزایش میزان کراتینین شود، بنابراین تامین دائمی آب مهم است.

زمانی که مایعات کافی در بدن نداشته باشید، ادرار کمتری تولید می‌کنید. کراتینین از طریق ادرار از بدن شسته می‌شود، بنابراین تولید ادرار کمتر باعث می‌گردد شستشوی سموم از بدن سخت‌تر شود.

از سوی دیگر، مصرف مایعات زیاد نیز می‌تواند تاثیر منفی بر عملکرد کلیه داشته باشد. مایعات زیاد می‌تواند موجب افزایش فشار خون شود و فشار خون بالا نیز به کلیه‌ها فشار وارد می‌کند.

بهتر است که بدن را سیراب نگه داشته و از مصرف غیرطبیعی مایعات بپرهیزید، مگر اینکه پای دستور پزشک در میان باشد.

میزان فعالیت خود را کنترل کنید. بدن زمانی که تحت فشار ورزش شدید قرار می‌گیرد، غذا را سریع‌تر به انرژی تبدیل می‌کند. در نتیجه کراتینین بیشتری شکل می‌گیرد و همین امر باعث افزایش میزان کراتینین در خون شما می‌گردد.

البته ورزش می‌تواند مزایای مهمی را برای سلامتی شما داشته باشد، بنابراین نباید آن را از روتین خود حذف کنید. باید ورزش‌های شدید را با ورزش‌های ملایم‌تر جایگزین کنید. مثلاً به‌جای دویدن، وزنه زدن یا بسکتبال، سراغ پیاده‌روی یا تمرینات یوگا بروید.

خوب بخوابید. زمانی که خواب هستید، اکثر عملکردهای بدنتان کاهش می‌‎یابند. این امر شامل سوخت‌وساز بدن نیز می‌شود. درنتیجه تبدیل کراتین به کراتینین نیز کندتر شده و همین امر اجازه می‌دهد کراتینینی که از قبل در خون موجود بوده، پالایش شود.

برای ۶ الی ۹ ساعت خواب شبانه هدف‌گذاری کنید و ایدئال خود را ۷ تا ۸ ساعت قرار دهید.

همچنین کم‌خوابی می‌تواند استرس فیزیکی را به سرتاسر بدن وارد کند و باعث می‌شود تمامی بخش‌ها برای انجام عملکرد معمولشان به مشکل بخورند. در نتیجه، کلیه‌های شما تحت فشار قرار گرفته و توانایی‌شان در پالایش کراتینین کاهش پیدا می‌کند.

۴- مصرف دارو

از دکتر خود در مورد توقف مصرف برخی از داروهای خاص بپرسید. تعدادی دارو هستند که به میزان بالای کراتینین مربوط می‌شوند. داروهایی هستند که می‌توانند تهدیدی بالقوه برای کلیه باشند، اما برخی داروهایی که خودشان برای بیماری کلیوی استفاده می‌شوند نیز می‌توانند مشکل‌ساز شوند.

اگر بیماری کلیوی دارید، به داروهایی نظیر ایبوپروفن بیشتر دقت کنید، زیرا می‌توانند در صورت مصرف مداوم آسیب بیشتری را به کلیه وارد کنند.

بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و سایکلوسپورین برای درمان بیماری‌های کلیوی استفاده می‌شوند، اما می‌توانند موجب افزایش میزان کراتینین شوند.

برخی مکمل‌های تغذیه‌ای نظیر وانادیم نیز می‌توانند میزان کراتینین را افزایش دهند و باید از آن‌ها اجتناب نمود.

همواره پیش از توقف هر دارو با پزشک خود مشورت کنید. درحالی‌که برخی از این داروها می‌توانند موجب افزایش کراتینین شوند، امکان دارد دلیلی پشت تجویز آن دارو وجود داشته باشد که باعث شود جنبه‌های خوب آن بر جنبه‌های بد غلبه نماید.

داروها و مکمل‌هایی که می‌توانند کمک کنند را بررسی کنید. بسته به دلیلی که برای افزایش کراتینین وجود دارد و همچنین سلامت کلی شما، پزشکتان می‌تواند به شما مصرف داروها یا مکمل‌هایی را تجویز کند.

اکثر داروهایی که میزان کراتینین را تلطیف می‌کنند می‌توانند عامل زیرلایه‌ای و مشکل‌ساز را نیز درمان نمایند، بنابراین پزشکتان باید آن شرایط را تشخیص داده و داروی درست را تعیین کند.

داروهای کم شدن قند خون (هیپوگلیسمی) مصرف کنید. یکی از دلایل شایع بیماری‌های کلیوی و در نتیجه افزایش میزان کراتینین، دیابت است. اگر دیابت دارید، باید میزان انسولین خود را در سطح معمول نگه دارید تا از آسیب‌های جدی به کلیه جلوگیری شود. داروهای مشخصی هستند که می‌توانید برای این کار مصرف کنید.

رپاگلینید یک داروی رایج برای کم کردن قند خون است. دوز شروع آن معمولاً ۰٫۵ میلی‌گرم پیش از هر وعده‌ی غذایی است. حداکثر دوز آن نیز ۴ میلی‌گرم پیش از هر وعده است. حتی اگر اتفاقی یک وعده را از دست دادید، باز هم باید دارو را میل کنید.

با مصرف دارو فشار خون خود را پایین بیاورید. جدای از دیابت، فشار خون بالا نیز یک عامل دیگر است که می‌تواند موجب آسیب کلیوی شود. اگر فشار خون خود را تحت کنترل دربیاورید، از آسیب بیشتر به کلیه‌هایتان جلوگیری خواهد شد و بدین ترتیب میزان کراتینین شما کاهش پیدا خواهد کرد.

امکان دارد پزشک شما بنازپریل و هیدروکلروتیازید تجویز کند. دوز معمول برای بنازپریل معمولاً بین ۱۰ الی ۸۰ میلی‌گرم در روز است. دوز معمول برای هیدروکلروتیازید بین ۱۲٫۵ الی ۵۰ میلی‌گرم در روز است.

برخی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند در صورت مصرف نادرست، خطرناک باشند. افرادی که بیماری کلیوی دارند باید نسبت به افراد عادی، آنتی‌بیوتیک کمتری مصرف کنند.

داروهایی که به‌منظور مقدار کراتینین بالا هدف‌گذاری شده‌اند را مصرف کنید. غالباً برای کاهش میزان کراتینین در جریان خون، کتوستریل تجویز می‌کنند. با دکتر خود در مورد این دارو و تناسب آن با وضعیتتان صحبت کنید. دوز معمول برای آن معمولاً ۴ الی ۸ قرص، سه بار در روز و در هر وعده‌ی غذایی است. سایر داروهای کاهنده‌ی کراتینین عبارت‌اند از:

مکمل‌های آلفا لیپوئیک اسید (آنتی‌اکسیدان) می‌توانند برای افزایش انرژی کلیه‌ها و خنثی‌سازی سموم ازجمله کراتینین استفاده شوند. معمولاً می‌توانید در روز حدود ۳۰۰ میلی‌گرم از آن را مصرف کنید.

کیتوسان یک مکمل مدیریت وزن است که می‌تواند مقدار کراتینین در خون را کاهش دهد. معمولاً زمانی که بین ۱۰۰۰ تا ۴۰۰۰ میلی‌گرم از آن را در روز مصرف کنید، عواید آن مشاهده می‌‌شوند.

۵- لحاظ کردن درمان‌های پزشکی برای کاهش سطح کراتینین

مشکل زیرلایه‌ای را شناسایی و برطرف کنید. میزان کراتینین بالا به‌ندرت یک مشکل مستقل است. غالباً آن را نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر می‌دانند. برای اینکه مقدار آن به‌صورت دائمی افت کرده و سلامت کلی شما ارتقا پیدا کند، با پزشک خود کار کنید تا مشکل زیرلایه‌ای و درمان آن را بیابید.

آسیب کلیوی و بیماری کلیه‌ی مزمن به‌عنوان شایع‌ترین دلایل مطرح هستند. این موارد می‌توانند به‌واسطه‌ی بیماری، عفونت‌های کشنده‌ی بالقوه، شوک، سرطان یا جریان خون پایین به وجود بیایند.

دیابت نوع ۲ نیز می‌تواند به میزان کراتینین بالا نسبت داده شود.

سایر دلایل محتمل می‌توانند شامل نقصان قلبی، کم‌آبی بدن، خونریزی شدید و شوک ناشی از آن، نقرس، ورزش شدید جسمی، صدمات عضله، اختلالات عضلانی و سوختگی باشند.

درمان لیزر سرد را جستجو کنید. برخی شواهد بیان می‌کنند که لیزر سرد یا درمان لیزر سطح پایین می‌تواند کلیه‌ها را احیا کرده و توانمندی عملکرد آن‌ها را بهبود دهد. در نتیجه، کلیه‌ی شما قابلیت طبیعی بیشتری برای پالایش کراتینین پیدا خواهد کرد.

اگر لیزر سرد برای غدد فوق کلیوی استفاده شود، می‌تواند به کاهش استرس و بهبود خواب نیز کمک کند.

اگر لیزر سرد بر روی عصب واگ در گردن استفاده شود، می‌تواند به گردش خون برای اندام‌های مختلف ازجمله کلیه‌ها کمک کند.

از ماساژ درمانی بهره بگیرید. ماساژ درمانی نیز می‌تواند به گردش خون کمک کرده و میزان استرس را کاهش دهد که همین امر خواب مطبوع و آرامش را به همراه خواهد داشت.

در مورد درمان تصفیه‌ی خون یاد بگیرید. اگرچه خیلی مصطلح نیست، اما کسی که آسیب شدید کلیوی دارد و همواره میزان کراتینینش بالاست، می‌تواند درمان تصفیه‌ی خون یا همان همودیالیز و دیالیز را مدنظر داشته باشید. این درمان اندکی شدید بوده اما می‌تواند بسیار موثر باشد.

در طول درمان، خون شما استخراج و از طریق دستگاه پالایش می‌شود. این دستگاه کراتینین و سایر سموم بدن را حذف می‌کند. زمانی که خون تمیز شد، گردش پیدا کرده و دوباره به داخل بدن بازمی‌گردد.

درمان‌های جایگزین را در نظر بگیرید. به‌صورت ویژه، اسموتراپی چینی را در نظر داشته باشید. این درمان بر اساس طب سنتی چین بنا شده و می‌تواند به بازیابی آسیب‌های جزئی کلیه کمک کند. حمام‌های دارویی نیز می‌توانند کمک‌کننده باشند که باز هم بستر آن‌ها بر اساس طب سنتی چین بنا شده است.

در اسموتراپی چینی، بسته به وضعیت شخص بیمار، داروهای سنتی چینی تجویز می‌شود. برخی از این داروها به‌صورت بیرونی استعمال می‌شوند، درحالی‌که برخی دیگر به‌صورت درونی و از طریق اسموسکوپ مصرف می‌شوند.

حمام‌های دارویی نیز می‌توانند گردش خون را بهبود دهند. آن‌ها بدن را گرم کرده و وادار به تعرق می‌کنند. کراتینین و سایر سموم می‌توانند از طریق همین تعریق دفع شوند.

دیالیز را به‌عنوان گزینه‌ی نهایی مدنظر داشته باشید. اگر تعویض رژیم و مصرف دارو نتوانست میزان کراتینین را کاهش دهد، با پزشک خود در مورد دیالیز صحبت کنید. دو نوع دیالیز وجود دارند، اما موردی که برای کاهش کراتینین استفاده می‌شود، همودیالیز نام دارد.

همودیالیز شامل استفاده از دستگاه برای پالایش ضایعات، مایعات و نمک از خون شما می‌شود تا دیگر کلیه‌ها مجبور به انجام این کار نشوند.

همچنین بخوانید » بیماری کلیه : هر آنچه که لازم است بدانید

۶- تغییر در رژیم غذایی

میزان مصرف سدیم را محدود کنید. سدیم اضافی می‌تواند منجر به تخلیه‌ی مایعات به میزان ناسالم شود و فشار خون بالا را به همراه داشته باشد. هر دوی این مشکلات می‌توانند موجب افزایش میزان کراتینین شوند.

رژیم کم‌سدیم مصرف کنید. از غذاها و نوشیدنی‌های شور اجتناب کنید و در صورت وجود، به سراغ نسخه‌های کم‌سدیم از محصولات غذایی رایج (سوپ‌های کنسروی، سس‌های داخل بطری و غیره) بروید.

محدوده‌‎ی متوسط مصرف روزانه‌ی سدیم باید بین ۲ تا ۳ گرم باشد.

نگاهی به میزان مصرف پروتئین خود داشته باشید. از غذاهای سرشار از پروتئین تا حد امکان دوری کنید. گوشت قرمز و محصولات لبنی می‌توانند به‌صورت ویژه برای شما بد باشند.

منابع کراتینین غذایی عمدتاً از طریق محصولات حیوانی حاصل می‌شوند. درحالی‌که این مقادیر معمولاً مضر نیستند، اما می‌توانند برای فردی که از پیش با مشکل کراتینین بالا دست‌وپنجه نرم می‌کند، مشکل‌ساز شوند.

توجه داشته باشید که برای داشتن میزان انرژی به‌اندازه‌ی کافی و انجام کارکردهای معمول در بدن، به پروتئین نیاز دارید، بنابراین مصرف آن را به‌صورت کامل قطع نکنید.

زمانی که پروتئین مصرف می‌کنید، سعی کنید آن را از محصولات گیاهی نظیر آجیل و سایر حبوبات تعیین نمایید.

مصرف غذاهای گیاهی خود را افزایش دهید. رژیم‌های گیاه‌خواری غالباً برای کاهش میزان بالای کراتینین و کاهش خطر بیماری کلیوی ناشی از فشار خون بالا یا دیابت توصیه می‌‎شوند. غذاهای غنی از ویتامین سی نظیر توت‌ها، آب‌لیمو، جعفری و گل‌کلم مصرف کنید.

از غذاهای سرشار از فسفر دوری کنید. کلیه‌های شما معمولاً کار سختی برای پردازش غذاهای سرشار از فسفر دارند، علی‌الخصوص اگر کراتینین بالایی دارید. به همین دلیل باید از این غذاها بپرهیزید:

کدو حلوایی و کدو خورشتی، پنیر، ماهی، صدف، آجیل، گوشت خوک، محصولات لبنی کم‌چرب و سویا

مصرف پتاسیم خود را محدود کنید. زمانی که با مشکل کلیوی مواجه هستید، باید از غذاهایی که میزان پتاسیم بالا دارند دوری کنید، زیرا آن پتاسیم در کلیه‌هایتان انباشته می‌شود و کلیه نیز توان پردازش آن را ندارد. غذاهای سرشار از پتاسیم عبارت‌اند از:

میوه‌های خشک، موز، اسفناج، سیب‌زمینی، لوبیا و نخودفرنگی

از مکمل‌های کراتین دوری کنید. ازآنجایی‌که کراتینین در دسته‌ی محصولات زائد کراتین قرار می‌گیرد، مصرف مکمل‌های کراتین می‌تواند موجب تقویت شکل‌‎گیری کراتینین در خونتان شود.

یک فرد معمولی معمولاً مشکلی ندارد. اگر یک ورزشکار یا بدنساز هستید مکمل‌های تغذیه‌ای می‌توانند عملکردتان را بهبود دهند، اما کراتین در این مکمل‌ها وجود داشته و باید مصرف آن قطع شود.

 ترجمه و بازنویسی شده توسط مجله پزشکی سلام

 ترجمه و گردآوری شده از  : WikiHow و webmd و kidney-cares